Puszcza karpacka

Dane FORECOM wykorzystane w dyskusji na temat Turnickiego Parku Narodowego przez Lasy Państwowe (LP) (https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/lasy-karpackie-zobaczcie-las-nie-tylko-drzewa, 30 września 2020)!

Cieszy nas niezmiernie wykorzystanie tych danych w tak ważkiej dyskusji – po to właśnie zostały one po zakończeniu projektu FORECOM udostępnione naukowcom i interesariuszom. Niektóre wnioski, jakie wyciągnęły LP, są jak najbardziej poprawne: tak, na tym obszarze faktycznie nastąpił znaczny wzrost lesistości po 1860 r., szczególnie w okresie 1930-1970, i część lasów na tym obszarze to lasy o stosunkowo niskiej trwałości (tzn. są to lasy, które wyrosły niedawno, na obszarze, który wcześniej przez wiele lat był wylesiony i użytkowany rolniczo). Ale niektóre konkluzje są tylko częściowo poprawne [1], a z niektórymi nie możemy się zgodzić [2].

[1] Wzrost powierzchni lasów, który nastąpił na dużych obszarach Karpat Polskich po II wojnie światowej, był spowodowany przede wszystkim wysiedleniami ludności, co pociągnęło za sobą wyludnienie, zanik wsi, porzucanie ziemi użytkowanej rolniczo i w konsekwencji zalesienie. To, że zalesienia często prowadzili i nadzorowali leśnicy jest faktem, jednak na tych terenach nawet bez ich udziału lasy wyrosłyby i tak (może trwałoby to tylko nieco dłużej, i zapewne dałoby nieco inny efekt, jeśli chodzi skład gatunkowy lasów). Przypisywanie leśnikom wyłącznych zasług związanych ze wzrostem powierzchni lasów w Karpatach (a także w Polsce) jest więc tylko częściowo poprawne – teza ta pomija długofalowe trendy i transformacje systemów użytkowania ziemi (ang. land use transitions), które są podstawowym warunkiem umożliwiającym zalesianie.

[2] Duża część lasów obszaru planowanego Turnickiego PN to lasy, które powstały stosunkowo niedawno – to jednoznacznie wynika z danych, które zgromadziliśmy w ramach projektu FORECOM. Jednakże przedstawiony przez LP wniosek, że w związku z tym obszar ten nie zasługuje na podniesienie do rangi parku narodowego, jest wadliwy. Wzrost powierzchni lasów po II wojnie światowej cechował również inne obszary, w tym inne istniejące parki narodowe, przede wszystkim Magurski PN i Bieszczadzki PN. W tym pierwszym lesistość w okresie 1860-1930 była niższa niż na planowanym obszarze Turnickiego PN, w tym drugim wyższa (patrz wykres niżej). Tak więc argument, podnoszony na stronie LP na podstawie danych projektu FORECOM, należy uznać za nietrafiony. Po pierwsze, historyczne zmiany lesistości w Turnickim PN były podobne, jak na objętym ochroną obszarze Magurskiego PN i Bieszczadzkiego PN. Zakładamy, że negatywna opinia LP co do utworzenia Turnickiego PN nie jest więc wezwaniem do likwidacji Magurskiego i Bieszczadzkiego PN, gdzie również sporo jest lasów, które powstały na obszarach niegdyś użytkowanych rolniczo. Po drugie, z naszych danych wynika, że około połowa lasów Turnickiego PN to lasy o znacznej trwałości, co najmniej od połowy XIX w. (biorąc pod uwagę trendy zmian użytkowania ziemi w Karpatach Polskich można powiedzieć, że są to lasy „od zawsze”, czyli tereny, które najpewniej nigdy nie były użytkowane rolniczo, pomijając ewentualny wypas w lasach), co niewątpliwie jest poważnym argumentem za wzięciem tego obszaru pod ochronę.

To, że lasy nadleśnictw położonych na terenie planowanego Turnickiego PN objęte są już obecnie różnymi formami ochrony i nie pełnią często funkcji produkcyjnych jest z pewnością świetną wiadomością – bardzo dobrze, że na stronie LP poświęcono temu tak dużo uwagi. Tym bardziej istotne jest więc pytanie, dlaczego na tym obszarze nie da się od tylu lat utworzyć parku narodowego, którego ranga podkreśliłaby te wszystkie walory lasów tej części Karpat, które z takim zaangażowaniem wymienia cytowana przez nas strona?

Wykorzystane dane:

- Mapy lasów w Karpatach Polskich dla okresów 1860, 1930, 1970, 2013 przygotowane w ramach projektu FORECOM; więcej - http://www.gis.geo.uj.edu.pl/forecom/outreach/FORECOM_podrecznik_uzytkownika.pdf  

- Granice istniejących parków narodowych – Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, https://www.gov.pl/web/gdos/dostep-do-danych-geoprzestrzennych

- Granice projektowanego Turnickiego Parku Narodowego – dane udostępnione przez Fundację Dziedzictwo Przyrodnicze